हरित घाँस उत्पादन आधुनिक तरिकाको तखता बनाएर मेसिनबाट उत्पादन लिने प्रविधि हो । यो घाँस सात दिनमा तयार हुन्छ । पशुपक्षी तथा गाईवस्तुले अति मन पराउने र खुवाएपछि दूध बढी आउने पौष्टिक तŒवले भरिपूर्ण हुने हुँदा प्रोटिन, फ्याट फाइवर, स्टार्भ तथा अन्य भिटामिन ए र ई युक्त दूध, अण्डा, मासु, आदिको मात्रामा उल्लेख्य वृद्धि भई कृषकले राम्रो प्रतिफल प्राप्त गर्नसक्ने छन् । यो घाँस खाएका पशुको उत्पादकत्व दर बढ्छ र उन्नत नश्लका कारण धेरै उत्पादन लिनसकिन्छ । न्यूनतम श्रमशक्तिबाट उच्चतम प्रतिफल लिनसकिने यस प्रविधिको प्रयोगबाट कम लागतमा धेरै आम्दानी गर्नसकिने जसबाट श्रम, समय र पैसाको अधिकतम बचत हुन्छ । साथै लामो समयसम्म भण्डारण गरेको सुख्खा घाँस, परालबाट हुने बेफाइदाबाट मुक्ति मिल्ने, यो घाँसमा रोग निरोधक क्षमता उच्च हुने हुँदा पशुपक्षी स्वस्थ्य रहने छन् । कृषकले दूध तथा मासुजन्य पदार्थमा वृद्धि गर्नसक्ने छ । ३६५ दिन नै हरित घाँस खान पाउँदा पशुपक्षीमा रोग निदान क्षमता वृद्धि भई ती पशुबाट १२ महिना नै एकैनासको उत्पादन लिनसकिन्छ । यो घाँस मेसिनबाट उत्पादन भए पनि यो कृत्रिम होइन प्राकृतिक उत्पादन हो । यसमा कुनै हानिकारक विषदीको प्रयोग गरिँदैन । त्यसैले यो प्रविधि जति छिटो भित्रियो उतिनै छिटो राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा कृषिको योगदान थप वृद्धि हुन जाने छ । जनशक्ति कम, पानीको न्यून खपत, कम इनर्जीको खर्च, मर्मत संहार गर्न सहज, सञ्चालनमा सहजता तथा कम लगानीमा धेरै उत्पादन लिनसकिन्छ ।
नेपाल कृषि प्रधान देश हो । हरियो वन नेपालको धनजस्ता भनाइ धेरै सुनियो र क्रमशः अतित भइसकेका छन् । हरियो वन विनाशको चपेटामा परेको छ । कृषि विकासको क्रमलाई हेर्दा हाम्रो अन्न भण्डार तराईका फाँट कम उर्वर हुँदै गएकाले उत्पादन घट्दै छ । कृषि प्रधान देशमा खाद्यान्न आयातमा ठूलो धनराशी खर्चनुपरेको छ । अधिकांश उर्वरभूमि सहरी विकासको नाममा खण्डीकरण र घडेरी भएका छन् । नेपाली पाखुराले अरबका मरुभूमि हराभरा भएका छन् । ती उद्यमी हातलाई कृषि क्रान्तिमा लगाउनतर्फ राज्यको ध्यान नै गएन । दैनिक हजारौँ युवाको उर्वर जवानी अरब हराभरा बनाउन पलायन हुँदैछन् । देशमा नै केही गर्न सकिन्छ भन्ने वातावरण बनिदिएको भए उन्नतशील पाखुरा यहीँ ठोकिन्थे । नेपाल हराभरा हुन्थ्यो ।
विश्वमा जमिनको उर्वरशक्ति घट्दो अवस्था छ भने जनसङ्ख्याको चाप धेरै छ । उत्पादनका तुलनामा खाने मुख अत्यधिक बढी छ । त्यसको परिपूर्तिमा वैकल्पिक र वैज्ञानिक मार्ग अवलम्बन गर्नुपर्छ । नत्र भोकमरीको विकराल समस्या विश्वले व्यहोर्नुपर्ने हुन्छ । विश्वमा पशुपक्षीको दानाका लागि करिब ८८० मिलियन टन अन्नपात प्रयोग भएको दानामा अन्न बढी प्रयोग भएको छ । यसले खाद्यान्नको अभाव गर्नेछ । यसको न्यूनीकरणको उपाय हरित घाँस उत्पादन नै हो । पशुपक्षीका लागि प्रयोग हुने अन्नपातको प्रयोग १० प्रतिशतमा झार्न सकिने हुँदा खाद्यान्नको अभाव टार्न हरित घाँस प्रविधिको उपयोग उत्तम विकल्प हुनसक्छ । यसबाट भोकमरी कम गर्न मद्दत पुग्छ ।
हामीकहाँ ६५ अर्ब रपियाँभन्दा बढीको मासुजन्य पशुपक्षीको आयात भारतबाट हुने गरेको छ । केही मात्रामा बङ्गलादेश, भियतनाम तथा अन्य मुलुकबाट आयात हुने गरेको छ । यसका लागि चाहिने दाना तथा औषधि पनि त्यही अनुपातमा भित्रिन्छ । कृषि तथा पशुपालन व्यवसायमा कृषक प्रोत्साहनका नीति बनेका भए पनि प्रभावकारी कार्यान्वयन भएका छैनन् । मुलुकको आर्थिक मेरुदण्डको कृषि तथा पशुपालन हो भन्ने संवेदनशीलता नीति निर्णायक तहमा रहनेकामा नरहनु, कृषकलाई सहुलियत ऋण तथा अनुदानको व्यवस्था नहुनु, समय सापेक्ष तालिम, उन्नत दाना तथा बिउको लागि अनुदान तथा बीमाको सहज र सुलभ सुविधा नहुनुले कृषिमा आकर्षण घट्दो छ । उत्पादन लागतभन्दा कम उत्पादन हुने र परम्परादाबी प्रणालीबाट उत्पादित वस्तु पनि कम लागतमा बिक्री, वितरण गर्नुपर्ने बाध्यताले कृषकको सहभागिता कम भएको हो । निर्वाहमुखी कृषि व्यवसाय निरन्तर रहिरहने हो भने आगामी राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर पर्न गई राज्यले गंम्भीर चुनौतीको सामना गर्नुपर्ने छ । तसर्थ कृषि प्रणालीको वैज्ञानिकीकरण र आधुनिकीकरण बिना कृषिमा आकर्षण बढ्न सक्ने छैन । यस्ता वैकल्पिक प्रविधिको छिटो प्रयोगमा ल्याउन जरुरी भइसकेको छ ।
नेपाल सरकारले कृषिको प्रवद्र्धनमा विशेष सहुलियतको व्यवस्था गर्नुपर्छ । हरित घाँसजस्ता प्रविधि भिœयाउनमा त्यसका लागि आवश्यक कृषि औजार, मेसिन आयातमा भन्सार छुटको व्यवस्था गरी दिनुपर्छ । हाललाई एक सय मात्र मेसिन भिœयाइ परीक्षण प्रयोग गर्नसके पनि यसप्रति कृषकको आकर्षण बढ्न जान्छ र प्रविधि प्रयोगबाट उन्नत पशुपक्षी तथा कृषि उत्पादनमा उल्लेख्य वृद्धि गर्नसकिन्छ । एक सयवटा मेसिनबाट उत्पादित हरित घाँस दुई हजार गाईभैँसीलाई आहार पुग्छ । आठ हजार बाख्रा भेडा पाल्न सकिन्छ । एक कृषक एक मेसिन हुँदा पनि दुई सय ५० बाख्रा पाल्न सकिन्छ र १० वर्षभित्रमा आत्मनिर्भरताको बाटो लिनसक्छ ।
कुखुराको दाना बढी महँङ्गो पर्न जान्छ । लागतको अनुपातमा धेरै उत्पादन लिने वैकल्पिक उपाय हरित घाँसको उत्पादन हुनसक्छ । कुखुराको लागि यो घाँस उत्तम दाना पनि हो । कुखुराले अत्यधिक मन पराउने दानाका रुपमा यसको प्रवद्र्धन हुनसक्छ । विश्वका विकसित तथा विकासशील देशले यस प्रविधिमार्फत उत्पादन वृद्धि गरेका छन् । हरित घाँस व्यावसायिक कृषि तथा पशुपालनको गतिलो आधार बनेको छ । नेपालमा पनि उपयोगी हुने देखिएको छ ।
